Persoonlijke aansprakelijkheid bij personenvennootschappen: de meest recente ontwikkelingen - Reijnen - Artikel
T.F.H. Reijnen, 'Persoonlijke aansprakelijkheid bij personenvennootschappen: de meest recente ontwikkelingen'
Men heeft de laatste tijd flink wat veranderingen doorgevoerd in het rechtspersonenrecht. De vernieuwing van de wettelijke regeling van de personenvennootschappen, ook wel het voorstel voor titel 7.13 BW genoemd, is echter ingetrokken. De rechterlijke macht roert zich de laatste tijd veelvuldig op het terrein van de personenvennootschappen. We zien dit vooral terug in de gebondenheid van de vennoten aan rechtshandelingen en de daaruit voortvloeiende aansprakelijkheid.
Biek Holding
Een openbare maatschap oefent zijn beroep uit op een voor derde kenbare wijze en onder een gemeenschappelijke naam. Het is eigenlijk een vennootschap onder firma, maar doordat het hier gaat om de uitoefening van een beroep voldoet het niet aan die criteria. In de zaak Biek Holding ging het over advocaten die meermaals beroepsfouten hebben gemaakt. De advocaat van Biek Holding had in het verleden beroepsfouten gemaakt. Biek heeft vervolgens een beroepsaansprakelijkheidsprocedure tegen die advocaat aangespannen. Voor deze procedure hebben ze zich tot mr. A gewend. Deze advocaat was met vier anderen werkzaam in een advocatenmaatschap. A is opdrachtnemer, maar de maatschap ook. In deze procedure gaat het ook mis, doordat mr. A de fatale dagvaardingstermijn overschrijdt. Bliek verliest hierdoor zijn zaak en dagvaardt vervolgens de vijf advocaten die waren vermeld op het briefpapier van de maatschap.
We zien in dit arrest dat twee grondslagen voor aansprakelijkheid naast elkaar kunnen staan. Het gaat hierbij om de grond uit art.7A:1679-1681 en de grondslag uit art.7:404 BW. Als men een overeenkomst sluit met een maatschap zijn de individuele maten tegenover de opdrachtgever hoofdelijk aansprakelijk. Zij dienen zorg te dragen voor de nakoming van verplichtingen die uit de opdracht voortvloeien. Bij een gedeelde prestatie zijn de vennoten voor gelijke delen aansprakelijk. Bovendien volgt uit art.7:400 lid 1 BW wanneer de bepalingen uit de titel Opdracht van toepassing zijn. Als deze titel van toepassing is en de opdracht door de maatschap is aanvaard, is iedere maat ten opzichte van de opdrachtgever voor het geheel aansprakelijk. Dit volgt uit art.7:407 lid 2 BW. Deze aansprakelijkheid blijft ook bestaan als de maat uit de maatschap treedt. Men kan echter ontkomen aan de aansprakelijkheid. Dit kan doordat het mogelijk is om van de wettelijke regel af te wijken (art.7:407 lid 2 BW).
Carlande
Op 2 februari 2010 is Carlande Dienstverlening C.V. ontstaan. Op dat moment had de commanditaire vennootschap een beherend vennoot. Na ruim een half jaar wordt A beherend vennoot van Carlande. In september 2010 heeft men Carlande aangemeld bij het Pensioenfonds voor beroepsvervoer. Dit heeft men per e-mail gedaan. Het pensioenfonds heeft verzocht om bedrijfsgegevens te verstrekken om te kunnen beoordelen of het voor Carlande wettelijk verplicht was om zich bij het fonds aan te sluiten. Carlande heeft hier echter geen gehoor aan gegeven. Het pensioenfonds heeft toen uit eigen onderzoek opgemaakt dat Carlande hier wettelijk toe verplicht was. Ze vorderde twaalf aanslagen van 4000 euro per maand. Dit waren de aanslagen voor de maanden februari 2010 tot januari 2011. In januari 2012 is Carlande opgeheven. Tot aan de opheffing was A beherend vennoot. Het fonds vordert dan ook betaling van 48.000 euro van hem. De Hoge Raad heeft uiteindelijk over deze zaak geoordeeld. Als een vennoot toetreedt tot een vennootschap onder firma is hij aansprakelijk voor de schulden ten tijde van zijn toetreding en de schulden die na zijn toetreding ontstaan. De vennoten in een vof zijn allemaal aansprakelijk voor het geheel.
Wat zijn de gevolgen voor de aansprakelijkheid uit duurovereenkomsten?
Toegetreden vennoot
Aan een voorbijgaande overeenkomst kan een einde komen door een bepaalde verbintenis. Een duurovereenkomst verplicht een of beide partijen tot opvolgende prestaties. Het kan hierbij ook om voortdurende prestaties gaan. Bij duurovereenkomsten voor bepaalde tijd is opzegging in principe niet mogelijk. De vraag is echter hoe het in dat geval zit met de aansprakelijkheid van een uittredende vennoot. Dit volgt uit een uitspraak van het hof Arnhem-Leeuwarden op 24 februari 2015.
Men heeft op 16 augustus 2011 een bedrijfsruimte gehuurd. De duur van deze overeenkomst was drie jaar. Toen men de overeenkomst sloot, waren V1 en V2 de vennoten. V2 is op den duur uitgetreden en V3 is toegetreden tot de vof. Dit vond plaats op 1 januari 2013. Ongeveer zes weken na het toetreden van V3 werd de vof ontbonden. Eind maart 2013 maakte men geen gebruik meer van het object dat was gehuurd. X vordert vervolgens schadevergoeding wegens het niet-nakomen van de huurovereenkomst. V3 is volgens de rechtbank aansprakelijk voor de verplichtingen die de vennootschap heeft aangegaan voor 1 januari 2013, omdat uit artikel 18 Wetboek van Koophandel volgt dat men aansprakelijk kan worden gehouden voor de verplichtingen die de vennootschap is aangegaan voor de toetreding.
Uittredende vennoot
Over de positie van een uittredende vennoot heeft het hof Den Bosch een oordeel geveld. Het gaat hierbij om de volgende casus:
X en Y hebben samen een vof gevormd, deze exploiteerde een webwinkel. VNU heeft in opdracht en voor rekening van de vof advertenties geplaatst. VNU deed dit op basis van een overeenkomst die zij had gesloten met de vof, welk ondertekend was door Y. Deze overeenkomst was elk moment opzegbaar, maar de opzegtermijn bedroeg een maand. Op 10 augustus 2009 heeft men in het handelsregister ingeschreven dat de vof per 1 augustus 2009 was ontbonden. De vof werd voortgezet door Y. Y voldoet vervolgens niet aan de verplichtingen die hij heeft met VNU. VNU spreekt vervolgens X, dus de uitgetreden vennoot, aan. Het hof oordeelde dat in beginsel de uitgetreden vennootook aansprakelijk is voor toekomstige verplichtingen die voortvloeien uit een verplichting die men in het verleden is aangegaan. X had VNU volgens het hof moeten informeren over zijn uittreden uit de vof. Je kon van VNU immers niet verwachten dat hij elke keer het handelsregister zou checken. VNU had dan zelf kunnen besluiten of ze de overeenkomst met Y voort zou zetten. Niet elke duurovereenkomst kan opgezegd worden. Je kunt hierbij denken aan een arbeidsovereenkomst. Uit art.7:663 BW volgt dat bij een overgang van onderneming de rechten en verplichtingen overgaan op de verkrijger van de onderneming. De verkrijger is dan aansprakelijk, maar de voormalige werkgever is dat eveneens nog een jaar.
Commanditaire vennoot die zich niet aan het beheersverbod houdt
In 1970 oordeelde de HR dat de hoofdelijke aansprakelijkheid ook geldt voor schulden die zijn ontstaan voordat de vennoot handelde in strijd met het beheersverbod. Bij het hof Den Bosch was pas een zaak aanhangig die een herziening voor de HR mogelijk maakt. X en Partners CV exploiteerde een lunchroom. Deze lunchroom heeft men in 2010 aan een derde verkocht. Men heeft wel afgesproken dat X en Partners CV de opgebouwde vakantiegelden nog zouden voldoen. Dit hebben ze echter niet gedaan. De verkoper eist dat ze 1037,79 euro betaalden en de boete van 20.000 euro die voortvloeit uit de koopovereenkomst. De kantonrechter en het hof oordeelden dat men het beheersverbod heeft overtreden, omdat de commanditaire vennoten het huurcontract mede hebben ondertekend. Men oordeelde dat het beheersverbod in overeenstemming was met de heersende leer. Deze heersende leer houdt in dat het beheersverbod leidt tot persoonlijke aansprakelijkheid van de commanditaire vennoten voor verbintenissen van de commanditaire vennootschap. Men legt artikel 20 lid 2 jo. 21 WVK sinds het arrest Walvius zo uit dat het niet uitmaakt of de wederpartij wist dat deze met een commanditaire vennoot handelde. A-G Timmerman heeft tegen de uitspraak cassatie in het belang der wet ingesteld. Hij is van mening dat de uitspraak getuigt van een onjuiste rechtsopvatting. Volgens hem dient het hof gewicht in de schaal te leggen indien een persoon weet dat hij zaken doet met een commanditaire vennoot. Volgens Timmerman is het relevant dat de wederpartij wetenschap heeft van de status van commanditaire vennoot. Volgens Timmerman moet de rechter ook de mogelijkheid hebben om art.21 WVK niet toe te passen als de commanditaire vennoot geen verwijt valt te maken van het overtreden van het beheersverbod. De uitkomst is nog niet bekend.
Maakt het verschil of de vennootschap wordt ontbonden of voortgezet?
Uit het arrest Carlande kan men opmaken dat de aansprakelijkheid voor oude schulden niet geldt als de bestaande vof wordt ontbonden en tussen de oude vennoten en toetreder een nieuwe vennootschap wordt aangegaan. Uit de uitspraak van het hof Arnhem-Leeuwarden van 24 februari 2015 kan men opmaken dat de aansprakelijk voor anterieure schulden enkel aan de orde is als de vennootschap is voortgezet, niet als er een nieuwe vennootschap is aangegaan. De schrijver ziet twee uitzonderingen op de aansprakelijkheid. Het gaat hierbij ten eerste om de aansprakelijkheid die voortvloeit uit arbeidsovereenkomst. De tweede uitzondering kan voortvloeien uit de onrechtmatige daad.
De verschillen tussen de openbare en stille maatschap
De aansprakelijkheid voor de maten in een maatschap kan voortvloeien uit de wettelijke regeling van de maatschap. De aansprakelijkheid kan ook voortvloeien uit de opdracht. Volgens de schrijver is er geen verschil tussen de openbare maatschap en de stille maatschap. Op grond van art. 7:407 lid 2 BW zijn de maten allemaal aansprakelijk als de maatschap de opdracht aanvaardt. Kenmerkend voor een stille maatschap is dat hij niet naar buiten toetreedt. Bij een stille maatschap zal de maat als hij handelt enkel de maten, en dus niet de maatschap, binden. De openbare maatschap treedt duidelijk kenbaar naar buiten toe. Hierdoor kan er sneller sprake zijn van vertegenwoordiging van de openbare maatschap. Als er sprake is van vertegenwoordiging van de maatschap, zijn alle maten gebonden volgens het Biek-arrest. De maten zijn dan volgens het Carlande-arrest voor gelijke delen aansprakelijk.Volgens de schrijver geldt hetzelfde voor de onrechtmatige daad. Bij de stille maatschap zal van toerekening van de onrechtmatige daad van een vennoot geen sprake zijn. De vennoot bindt in beginsel alleen zichzelf.
Samenvatting
In beginsel binden de maten zichzelf. Dit beginsel geldt in het bijzonder voor de stille maatschap. Als de maatschap optreedt als gevolmachtigde, maar hij niet meldt dat deze volmacht in het kader van de maatschap is gegeven, bindt hij enkel zichzelf. Indien bevoegdelijk namens de maatschap wordt gehandeld, wordt de maatschap gebonden.Men zal dan voor een gelijk deel aansprakelijk zijn. Uit het Carlande-arrest volgt dat de vennoten in een vof aan alle verplichtingen van de vof zijn gebonden. De vennootschap is dus ook gebonden aan de verplichtingen die zijn ontstaan voordat hij was toegetreden.Als een maat of vennoot niet langer aansprakelijk wil zijn voor duurovereenkomsten moet hij ervoor zorgen dat de wederpartij bekend is met het feit dat hij is uitgetreden. De wederpartij kan dan zelf beslissen of ze de overeenkomst voortzetten. Bij een openbare maatschap en een vof kunnen de vennoten ook aansprakelijk zijn voor een onrechtmatige daad die hen toegerekend kan worden. De maten zijn dan alleen aansprakelijk voor een onrechtmatige daad die is verricht ten tijde van de periode dat zij maat waren, dit volgt uit het Biek-arrest. Op basis van het Carlande-arrest is men ook aansprakelijk voor een onrechtmatige daad die is verricht voordat de vennoot toetrad.
